Cultuurhistorie

Cultuurhistorie

Kuif- en Baardkuifhoenders zijn in de laatste eeuwen vaak geschilderd. Het eerste bekende schilderij dateert uit de 16e eeuw. De schilders hielden gekuifde hoenders (en andere oude rassen) die ze vervolgens schilderden op verschillende schilderijen. Dit bewijst weer dat de kuif- en baardkuifhoenders erg oude rassen zijn en deel uitmaken van onze cultuurhistorie. Anders gezegd: het behouden van deze oud-Nederlandse rassen is even belangrijk als het bewaren van de schilderijen van de oude meesters.

De eerste bekende afbeelding van kuifhoenders op een schilderij is van tamelijk onbekende schilders. In meervoud, omdat dit een schilderij is van de gebroeders Saftleven. H. & C. Saftleven schilderden het schilderij zo omstreeks 1620 en het hangt nog steeds op zijn plaats van bestemming. Het schilderij is een zogenaamde allegorie, waarbij de republikein Johan van Oldebarnevelt (de wijze uil) uit zijn kasteel wordt verjaagd door de ridder te paard, voorstellende prins Maurits. Op zich reeds interessant, maar de hoenders op de voorgrond trekken onze aandacht. Daaronder bevonden zich ook kuifhoenders. Wat is de betekenis van deze hoenders, die zich blijkbaar niets aantrekken van het gekrakeel tossen prins Maurits en Johan van Oldenbarnevelt. Werden kuifhoenders destijds met de adel geassocieerd? Of hebben ze een andere symbolische betekenis?

 
De allegorie van Prins Maurits en Johan van Oldenbarnevelt

Detail van schilderij van Saftleven: Vrolijk scharrelen in de zon
 

d'Hondecoeter is een bekende schilder uit de 17e eeuw en beroemd om zijn vele pluimveeschilderijen. Vaak staan daar ook kuif- en baardkuifhoenders op. Hierboven ziet u één van de schilderijen, met een mooie witte baardkuifhen in het midden. Let ook eens op de hen rechtsachter, in aanleg een mooie zwarte witkuifhen.

JAN STEENS DE HOENDERHOF

Zijn leven

Jan Steen is geboren in 1626. In 1646 wordt hij ingeschreven als student Letteren aan de Leidse universiteit. Van studeren kwam het niet echt en twee jaar later was hij al meester-schilder.

Hij trouwt in 1649 met Grietje van Goyen, de dochter van de bekende schilder Jan van Goyen. Hij runt onder meer een bierbrouwerij in 1654. In 16546 verhuizen zij naar Warmond, vlakbij het kasteel Oud-Teylingen. Van één van de kasteelheren krijgt Jan Steen krijgt hij de opdracht tot het maken van de Hoenderhof.

Een schilderij van Jan Steen bracht destijds ongeveer € 7,00 op, nu het veelvoudige.

In 1669 overlijdt zijn vrouw. Jan Steen blijft met een groot gezin achter. Hoe hij dit bestierde blijkt uit het gezegde wat we nog steeds kennen; ‘een huishouden van Jan Steen’. Dit gezegde wordt gebruikt als men er een potje van maakt. Jan Steen werkt erg hard en produceerde honderden schilderijen. In 1678 overlijdt Jan Steen, 53 jaar oud. Op zijn grafsteen staat:

Deze steen dekt Jan Steen

Van de kunstenaars geen

Zoo geestig in ’t schilderen

Zijn penceel komt berucht

Toont, hoe menschen de Tucht Ontwent

Steeds verwilderen

De Hoenderhof

De Hoenderhof is gemaakt in 1660 en meet 107 cm hoog bij 61 cm breed. Er worden in die tijd veel schilderijen gemaakt met hoenders en andere dieren. Jan Steen schilderde in zijn tijd  andere schilders, houden de mensen een spiegel voor. Zo ook op dit schilderij. We zien het meisje Berendina dat een lammetje melk geeft. Een Italiaans hondje likt de gemorste melk op. We zien ook Hollandse Kuifhoenders, kapucijnduiven, kuifeenden en voorouders van de Uilebaard en Kraaikop hoenders. Eeuwenoude rassen, die nog steeds bestaan. Centraal op het schilderij zit een meisje in een geelwitte jurk een lam te voeden. Het meisje woont in het kasteel dat men achter de poort ziet.Boven de poort ziet men het familiewapen Mathenesse-Lokhorst. Het kasteel heet Lokhorst of ook wel Oud-Teylingen. Het kasteel stond bij Warmond, vlakbij Leiden. Jan Steen woont er als hij het schildert. Het kasteel is eigendom van Jan van Wassenaar. De Hoenderhof is eigenlijk een portret van, waarschijnlijk, Berendina. Zij is de pleegdochter van Jan van Wassenaar en Anna van den Bongard. Er is ook en tijd geweest dat men dacht dat het meisje een prinsesje uit het koningshuis was, waarschijnlijk omdat prins Willem V het schilderij kocht (in 1774).